Irène Melikoff’un Anadolu Türk İslam’ına olan merakı 1960 yılında tamamladığı iki ciltlikDânişmendname incelemesiyle başlamış ve 2009’daki ölümüne dek derinlemesine yaptığı araştırmalarla devam etmiştir. Ömrünün kırk yılından fazlasını Bektaşi Tarikatını ve heteredoks halk İslamı’nın inanç ve uygulamalarını inceleyerek, her defasında yeni şeyler öğrenerek ve sürekli keşfederek geçirirken bu araştırma alanının öncülerinden biri haline gelmiştir.
Bektaşi-Alevilerle kurduğu manevi temasların ruhani ufkunu genişlettiğini, kendisini merhamet, iyilik ve hoşgörünün hüküm sürdüğü dinler üstü boyutlara yükselttiğini her defasında dile getiren Melikoff için Alevilerin fahri anası yakıştırması yapılır.
Alevilik-Bektaşilik olgusunu temellerinden ve bileşenlerinden başlayarak inceleyen ardından da sembolizm, maneviyat, ayinler ve şiirler, mistik şarkılar ve semahlar üzerinden irdeleyen toplam on dört makaleden oluşan Uyur İdik Uyardılar yayımlanmasından yaklaşık otuz yıl sonra yeni çevirisiyle yeni yayınevinde okurlarıyla buluşuyor.
“Geriye dönüp baktığımda anlıyorum ki, kollarını açıp beni kabul eden, konukseverliklerini cömertçe gösteren, bana içtenlikle yüreklerini açan ve beni kendilerinden ayırmayan kişilerle yakın ilişkilerim, bana her şeyden önce Anadolu halkını tanımayı ve sevmeyi öğretti. Onların hayatlarıyla, gelenekleriyle bütünleşebildim ve dost bir ülkede bahtiyar oldum.”
Irène Melikoff
7 Kasım 1917’de Sovyet Devrimi ile aynı gece St. Petersburg’da dünyaya geldi. Devrimde mülklerine el konulması üzerine Melikofflar, Rusya’yı terk ederek, kısa süre bulundukları Finlandiya ve İngiltere’nin ardından 1919’da Fransa’ya yerleşti. Irène Melikoff, Sorbonne Üniversitesi’nde İngilizce; École Nationale des Langues Oriantales’de Doğu dilleri bölümlerindeki öğrenimini eşzamanlı sürdürdü. 1940’ta matematik bilgini Salih Zeki Bey’in oğlu Faruk Sayar ile evlenerek bir süre Türkiye’de kaldı ve bu süre içerisinde Amerikan Kız Koleji’nde görev aldı. 1948’de Fransa’ya dönüp Farsça Bölümü’nde yarım kalan öğrenimini tamamlayarak Türkoloji alanındaki çalışmalarına yoğunlaştı. 1952’de Société Asiatique ve Société Linguistique’te Paris üyesi oldu. İlk eseri olan Umur Paşa Destanı’nda Düsturname-i Enveri’yi inceleyerek, bu çalışmasıyla CNRS’te araştırmacı olma imkânı buldu. Görevli olduğu süre boyunca üzerinde çalıştığı, Dânişmendname’yi konu alan doktora tezini 1957 yılında tamamladı. 1962’de Ebu Müslim Destanı yayımladıktan sonra ilgisini Alevi-Bektaşi araştırmalarına yoğunlaştırdı. 1968’de Strasbourg Üniversitesi Türk Araştırmaları Enstitüsü başkanlığına tayin edildi, 1969’da bu kurum bünyesinde kurucu başkan sıfatıyla Turcicadergisini yayımlamaya başladı. 1972’den 1988’e kadar Comité International d’Études Pré- ottomanes et Ottomanes’ın genel sekreterliğini yürüttü. 1986’da Strasbourg Üniversitesi’nden ayrıldı. 1992’de Uyur İdik Uyardılar, 1995’te ise edebî incelemelerin yer aldığı makaleler seçkisi De l’épopée au mythe (Destandan Masala) adlı eserleri yayımlandı. Şamanizm ile ilişkilendirdiği Alevi ritüellerinin kökenlerine dair Hadji Bektach: Un Mythe et ses Avatars (Hacı Bektaş, Efsaneden Gerçeğe) adlı çalışması 1998, Alevilik ve Bektaşilik üzerine kaleme aldığı makalelerden oluşan Kırklar’ın Ceminde, 2001’de yayımlandı.
Fransa, Türkiye, Azerbaycan ve İran’daki pek çok üniversiteden fahri doktora; Türk Tarih Kurumu’ndan şeref üyeliği almıştır. 8 Ocak 2009’da beyin kanaması sebebiyle tedavi gördüğü Strazburg’da aramızdan ayrıldı.
